ÖĞRENME ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Öğrenme, deneyim yoluyla bilgi ve davranışları edinme sürecidir.
Klasik Koşullama:
Kişinin iki veya daha fazla uyarıcıyı birbiriyle ilişkilendirmeyi ve olayları öngörmeyi öğrendiği bir öğrenme türüdür
- Nötr uyarıcı (NU): Klasik koşullamada, koşullamadan önce herhangi bir tepkiye neden olmayan bir uyaran
- Koşulsuz tepki (KZT): Klasik koşullamada, koşulsuz bir uyarıcıya gösterilen öğrenilmemiş, doğal olarak ortaya çıkan tepki.
- Koşulsuz uyarıcı (KZU): Klasik koşullamada, koşulsuz olarak- doğal ve otomatik olarak- bir koşulsuz tepkiyi tetikleyen uyarıcı.
- Koşullu tepki (KT): Klasik koşullamada, önce nötr olan uyarıcıya verilen öğrenilmiş tepki.
- Koşullu uyarıcı (KU): Klasik koşullamada, başlangıçta ilgisiz olmakla birlikte koşulsuz uyarıcı ile bağlantı kurulduktan sonra koşullu tepki için tetikleyici haline gelen uyarıcı.
Ivan Pavlov, klasik koşullamayı en güzel şekilde açıklayan bir deney yapmıştır.
Pavlov’un Deneyi:
- Aç bir köpeğe sadece yemek verdiğinde köpeğin salya salgılamaya başladığını gözlemledi
- Köpeğin yanın zil çaldı. Daha önce hiç zil sesiyle birlikte yemek verilmediği için köpeğin salyasında bir değişiklik olmadığını gözlemledi.
- Son olarak önce zil çalıp sonra yemek verdi. Bir süre sonra köpeğin zil sesini etin gelişiyle ilişkilendirmeye başladığını ve bu nedenle sadece zil sesi ile birlikte köpeğin salya salgılamaya başladığını gözlemledi.
Deneyi inceleyecek olursak;
Koşullamadan önce:
- KZU; ağızdaki yiyecek
- KZT; salya salgılama
- NU; zil sesi
- Koşullama sırasında:
- NU; zil sesi
- KZU; ağızdaki yiyecek
- KZT; salya salgılama
Koşullamadan sonra:
- KU; zil sesi
- KT; salya salgılama
Edimsel Koşullama:
Davranışın, bir pekiştireç verilerek artırıldığı ya da bir cezalandırıcı verilerek azaltıldığı öğrenme türüdür.
Pekiştirme Türleri:
- Olumlu pekiştireç; istenen davranışı artırır.
- Olumsuz pekiştireç; itici uyaranı ortadan kaldırır.
- Birincil pekiştireç; doğal ihtiyaçları karşılayan pekiştireç.
- Koşullu pekiştireç; temel pekiştireç ile bağlantısı aracılığıyla pekiştirme gücü sağlayan uyarıcı. (ikincil pekiştireç)
Ceza:
Olumlu Ceza
İstenmeyen/itici bir şeyi ekleme yaparak cezalandırma. (örn, çocuğu dövmek)
Olumsuz Ceza
Hoş/istenen bir şeyi uzaklaştırarak cezalandırma. Uzaklaştırılan şey buradaki olumsuzu oluşturur. (örn, televizyonu yasaklamak)
Ceza Ne Zaman Etkili Olur?
- Ceza en iyi, eylemlerimizin cezalandırıcı sonuçlarıyla karşılaştığımız doğal koşullarda işe yaramaktadır. Örneğin, ateşe yaklaşmak
- Ceza, başkalarının seçimleri için yapay bir biçimde cezalandırıcı sonuçlar yaratmayı denediğimiz zaman etkili olur.
- Cezaların şiddeti, cezayı hemen ve kesin bir biçimde vermek kadar etkili değildir.
Klasik ve Edimsel Koşullamayı Karşılaştırma:
Eğer organizma davranışı ile sonucunda oluşan olaylar arasındaki ilişkiyi öğrenirse, edimsel koşullamadır.
Eğer organizma kontrol edemediği olaylar arasındaki ilişkiyi öğrenirse, klasik koşullamadır.
Yazar: Aybüke AYDIN
İnstagram: @aybuke__aydn
Sonra ki yazımızı inceleyin Beynin işlevleri