OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK NEDİR?
OKB obsesyonlar ve kompulsiyonlarla karakterize bir rahatsızlıktır.
Obsesyonlar kişide istenmeyen, kontrol edilemeyen, engellenmesi güç olan ve zihni meşgul eden düşüncelerdir. Kompulsiyonlar ise kişinin, obsesif düşüncelerin sebep olduğu kaygıyı ve rahatsızlığı azaltmak için yaptığı tekrarlayıcı, abartılı davranış ve eylemlerdir.
Elbette ki birçoğumuzun aklına zaman zaman istemdışı düşünceler ve dürtüler gelebilir. Fakat OKB tanısı alınması için belli semptomların belli ölçütlerde karşılanması gerekir. Her takıntı, takıntılı düşünce ya da davranış kişiyi OKB hastası yapmaz.
DSM-5’E GÖRE OKB KRİTERLERİ
– Tekrarlayıcı, ısrarcı, istenmeyen düşünce ve imgeler.
– İstenmeyen bu düşünceleri bastırmaya ve görmezden gelmeye çalışma.
– Yaşanılan sıkıntıyı ya da rahatsızlığı azaltmak için yapmak zorunda hissedilen tekrarlayıcı ve abartılı davranışlar.
– Bu tekrarlayıcı ya da abartılı eylemleri katı kurallar doğrultusunda gerçekleştirmek.
Ayrıca obsesyonlar ve kompulsiyonlar zaman alır. Yani günün büyük çoğunluğu ve önemli ölçüde kişide rahatsızlık uyandırır. Ayrıca işlev kaybına yol açar. Öyle ki bireyin yaşamını istila eder.
OKB, genellikle temizlik, yıkama, düzen, sayı sayma, bedenin bir kısmına dokunma, tekrarlayıcı bir biçimde kontrol etme (ütü, ocak, lamba vb.), koruyucu olduğuna inanılan hareketler ya da nesneler, cinsellik ve dini konularda baş gösterir.
OKB’na genellikle kaygı bozukluğu, majör depresif bozukluk, madde kullanımı, biriktirme bozukluğu, depersonalizasyon ve derealizasyon eşlik edebilir ve eş tanı alınabilir.
OKB NE ZAMAN OLUR?
OKB, genellikle 10 yaşından önce ya da geç ergenlik, erken yetişkinlik döneminde başlama eğilimindedir. Bazı vakalarda 2 yaşındaki çocuklarda bile görülebilmektedir. Yetişkinlerde ise görülme sıklığı oldukça düşüktür. Cinsiyet faktörüne bakıldığında ise erkeklere nazaran kadınlarda görülme sıklığı daha fazladır.
OKB’NiN NEDENLERİ
Yapılan araştırmalara göre OKB için orta düzeyde bir genetik etkiden söz edilebilir. Kalıtımın etkisi %30- %50 arasında bir skalada değişmektedir. Buradan yola çıkarak da başka etkenlerin de rol oynadığı kanısına varılır.
Bilişsel davranışçı modele göre insanların en az %80’i zaman zaman ve kısa süreli istenmeyen düşüncelere maruz kalabilir. Çok kötü bir şarkı veya görüntü aklınıza takılabilir. Ya da istemediğiniz, sizi utandıran düşünceler zihninizi işgal edebilir. Fakat bunların neden akla geldiğinden çok neden ısrarcı bir biçimde varlıklarını sürdürdüklerine odaklanılmalıdır. Önemli olan, istem dışı düşünceler; kişisel sıkıntı, rahatsızlık, işlev kaybı yaratana kadar OKB tanısı koyulmayacağıdır.
Davranışçı modeller ise kompulsiyonların edimsel koşullanma ile öğrenildiğini ileri sürmektedir. Çünkü sergilenen kompulsiyonlar, kaygıyı azaltır ve böylelikle pekiştirilir.
OKB’u olan insanlar, genellikle kendi zihinlerine, hafızalarına ve belleklerine güvenmezler.
Ayrıca istem dışı düşünceleri bastırma yoluna giderler ki bu işe yaramaktan ziyade durumu daha da kötü yapar. Bastırılmaya çalışılan düşünceler daha çok gün yüzüne çıkar ve kişiyi rahatsız eder.
Günümüzde OKB vakaları artmaktadır. Fakat bununla birlikte sahte OKB vakalarının da sayıları yükselmektedir. 2 kere el yıkamayı OKB zanneden insanların sayısı da her geçen gün artmaktadır. Oysaki OKB çok daha ciddi bir rahatsızlıktır, belirtilen kriterler karşılanmalıdır. Ve en kısa zamanda tedavi gerektirir.
OKB’NİN TEDAVİSİ
Obsesif Kompulsif Bozukluğunun tedavisinde ilaçlar kullanılır. İlaçlar arasında en çok antidepresan kullanılır. Antidepresanlar her ne kadar depresyon tedavisi için geliştirilmiş olsa da OKB için de oldukça faydalı bir tedavi yöntemidir. Ayrıca bilişsel terapi, bilişsel davranışçı terapi ve tepki engellemeli maruz bırakma bir diğer tedavi yöntemleridir. Bu konuda online veya yüz yüze terapi hizmetinden
Yazar: Ahsen Şeyda Bulut